به نقل از «ایسنا»

یک «عروسک مقدس» در نوبت ثبت

تاریخ انتشار: ۱۱ دی ۱۴۰۲ | کد خبر: ۳۹۴۲۲۷۴۰

«عروسک جانمازی» یکی از عروسک‌های بومی و دست‌ساز استان سمنان است که با قدمتی در حدود ۱۵۹ سال، در سجاده و جانماز مادربزرگ‌ها جا داشته است، اما این روزها به فراموشی سپرده شده و برای حفظ و احیاء آن قرار است در فهرست میراث ناملموس کشور ثبت شود.

هانی رستگاران ـ پژوهشگر فرهنگ عامه و میراث ناملموس و مدیر مطالعات و ثبت میراث ملی و جهانی استان سمنان ـ درباره این عروسک بومی گفت:  «عروسک جانمازی» نام عروسک دست‌ساز و پارچه‌ای بخش بسطام از توابع شهرستان شاهرود است، که در گذشته‌های دور مادربزرگ‌ها با اضافه‌های پارچه‌های لباسی که در اصطلاح به آن «سرقیچی» می‌گویند، عروسک می‌دوختند.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

عروسک‌های جانمازی معمولا از پارچه‌های سبز و قرمزرنگ، جنس ساتن، نخ، مخمل و ترمه دوخته می‌شد. اندازه این عروسک حدود هفت، هشت سانتی‌متر و معمولا پارچه سر عروسک از جنس مخمل یا ساتن سفید یا سبزرنگ است.

او اضافه کرد: ابتدا پارچه مخمل را به صورت دایره به ابعاد سه در سه سانتی‌متر برش داده و درون آن را با گل محمدی پر کرده و با نخ و سوزن آن را دوخته و نوار یراقی برای زیبایی دور گردن عروسک می‌دوزند. سپس به اندازه شش سانتی‌متر پارچه ساتن سبزرنگ یا ترمه را برش زده به ناحیه گردن عروسک می‌دوزند و پیکره عروسک شکل می‌گیرد. به منظور تزئین و زیبایی لباس عروسک، حاشیه و لبه دامن را با نوارهای طلایی و یا نقره‌ای‌رنگ (یراق) می‌دوزند.

رستگاران درباره دیگر ویژگی‌های این عروسک توضیح داد: «عروسک جانمازی» صورت ندارد و زنان سالخورده بر این باورند که تنها مصور این عالم خداوند یکتاست و آفرینش کار خداوند است و پیکره و ساخت بشر حتما باید نقص داشته باشد. در باوری دیگر مادربزرگ‌ها اعتقاد دارند که «عروسک جانمازی» نماد و نشانه‌ای از فرزندان امامان معصوم (ع) است. در گذشته مادران در سجاده‌های دختران نوعروس خود یک عروسک جانمازی به نیت باروری و فرزندآوری می‌گذاشتند. همچنین زمانی که دختران به سن تکلیف می‌رسیدند مادران علاه‌بر تهیه جانماز یک عروسک جانمازی به عنوان هدیه درون جانماز آن‌ها گذاشته و با اهدای این عروسک در میان جانماز شادی، لبخند و شهد عبادت را برایشان دوچندان می‌کردند.

مسئول ثبت میراث ناملموس استان سمنان افزود: این عروسک نماد و نشانی از عروسک‌های قابل احترام و مقدس بوده است، که جایگاهش فقط درون سجاده و جانماز مادربزرگ‌ها بود. «عروسک جانمازی» برخلاف سایر عروسک‌ها وسیله بازی دختران نبوده است، بلکه دختران با احترام و ادب با آن رفتار می‌کردند.

این پژوهشگر با اشاره به اینکه امروزه «عروسک جانمازی» فقط در یاد و خاطر مادربزرگ‌ها به جای مانده است و نسل بعد از وجود این عروسک هیچ‌گونه اطلاعی ندارند، افزود: از این‌رو از خاطرات مادربزرگ‌ها کمک گرفتیم و از آن‌ها خواستیم که پس از گذشت سالیان طولانی «عروسک جانمازی» دوخته و آن را احیا کنند؛ چرا که در سالیان دور عروسک‌های دست‌ساز بسیار مرسوم بوده و در بیشتر خانه‌ها در دست کودکان به چشم می‌خورد، اما امروزه با توجه به تغییر در سبک و شیوه زندگی و تغییرات بسیار چشمگیر در شکل و نوع اسباب‌بازی‌ها، هر روز اسباب‌بازی‌های جدیدی وارد بازار می‌شوند که با ورودشان به خانه‌های مردم موجب کم‌رنگ شدن ارزش‌های گذشته و جایگزین شدن ارزش‌های غیربومی شده است.

او بیان کرد: نکته قابل توجه و تأمل این است که با منسوخ شدن «عروسک جانمازی» و نمادهای محلی این‌چنینی بسیاری از باورها، آداب و رسوم و فرهنگ بومی منطقه فراموش شده است. در حالیکه با حفظ و احیاء این عروسک می‌توان روح جدیدی به آن در میان سجاده‌ها داد و با اهدای این عروسک در میان جانماز به دخترانی که به سن تکلیف رسیده‌اند شوق عبادت را در آن‌ها دوچندان کرد. همچنین هر عروسک روایتگر ویژگی روانی سازنده‌اش است به همین دلیل است که با دیدن عروسک‌های دست‌ساز می‌توان به هویت مردمان هر منطقه، آیین‌ها و باورهای مردم‌شان پی برد.  

رستگاران درباره قدمت این عروسک، گفت: با توجه به تحقیق‌ و پژوهش‌های میدانی به‌عمل‌آمده درباره تاریخچه ساخت «عروسک جانمازی» به نظر می‌رسد که دست‌کم ۱۵۰ سال از عمر این اثر می‌گذرد. زنان سالخورده روستا به یاد می‌آورند که مادرانشان این عروسک را برای جانمازشان می‌دوختند. هیچ سند قابل لمسی برای قدمت بیش از این از این اثر به‌دست نیامده، اما مطمئنا راز ساخت این عروسک از سالیان قبل باقی مانده است.  

او اظهار کرد: زنده نگه داشتن عروسک‌های بومی منجر به زنده نگهداشتن فرهنگ و آیین گذشتگان ما خواهد شد، پس با حمایت از زنان روستایی و کمک به معیشت و تشویق آن‌ها به ساخت و عرضه این عروسک‌ها می‌توان نقش پررنگی در دستیابی به این هدف ایفا کرد. همچنین با هدیه دادن این عروسک‌ها به کودکان علاوه‌بر آشنا کردن آن‌ها با پوشش، زبان و فرهنگ اقوام مختلف به حفظ و استمرار این هنر بومی نیز کمک قابل توجهی خواهد شد. برگزاری کارگاه‌های ساخت عروسک‌های بومی می‌تواند از دیگر راهکارهای حفظ این سفیران کوچک فرهنگی باشد.  

این پژوهشگر گفت: ثبت «عروسک جانمازی» در فهرست آثار میراث ناملموس یکی دیگر از راه‌های حفظ و احیای این عروسک بومی است، که به زودی انجام می‌شود.  

انتهای پیام 

منبع: ایسنا

کلیدواژه: میراث ناملموس دارایی های فرهنگی سمنان امیربانو کریمی بیتا فرهی جشنواره فیلم فجر 1402 پیمان جبلی میراث ناملموس مادربزرگ ها عروسک ها دست ساز

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.isna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایسنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۹۴۲۲۷۴۰ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

طرح ملی درس عفاف و حجاب در طراحی پارچه و لباس دانشگاه های هنر

به گزارش خبرگزاری مهر به نقل از سازمان بسیج اساتید کشور، نشست رییس و اعضای شورای معاونین سازمان بسیج اساتید کشور با محمد مهدی طهرانچی رییس دانشگاه آزاد اسلامی در سازمان مرکزی دانشگاه آزاد اسلامی برگزار شد.

محمدرضا مردانی رییس سازمان بسیج اساتید کشور با اشاره به ظرفیت عظیم موجود در دانشگاه آزاد اسلامی بر این فرمایش امام خامنه ای (مدظله‌العالی) در خصوص کار بزرگی که بر دوش استادان دانشگاه‌ها و اعضای هیأت علمی است، تاکید کرده و افزود: به فرموده مقام معظم رهبری این جایگاه حقا و انصافا یک جایگاه کم نظیری است؛ و همین جایگاه حساس اقتضا می‌کند که هم خود اساتید و هم دستگاه‌های مدیریت آموزش عالی در این زمینه با مراقبت بیشتر حرکت کنند و اقدام کنند و تصمیم بگیرند.

رییس سازمان بسیج اساتید با بیان آنکه دانشگاه مسیری خوبی را در کشور طی کرده، به رستاخیز جریان دانشجویی در دانشگاه‌های جهان به ویژه در آمریکا و تحولات شگرف آن اشاره کرده و افزود: کسی فکر نمی‌کرد روزی چنین اتفاقی بیفتد. این نشان دهنده خون پاک مردم مظلوم غزه است.

سرکوب ددمنشانه جوانان آزادی‌خواه در کشورهای غیر اسلامی توسط دولت‌های غربی

مردانی ادامه داد: امروز جوانان آزادی‌خواه در کشورهای غیر اسلامی نیز به پا خواسته اند اما شاهد سرکوب ددمنشانه آنها توسط دولت‌های غربی هستیم‌ و با حمایت دانشجویان و اساتید سراسر جهان از این خیزش آزادیخواهانه دولت های غربی و بویژه آمریکا بیشتر از هر زمانی رسوا شده اند.

وی گفت: افرادی که فریاد آزادی بیانشان گوش فلک را کر کرده بود، امروز خط قرمزشان صهیونیسم است و می‌بینیم برای حفظ آن چه طور رفتار می‌کنند.

حمایت دانشگاهیان تا نا بودی صهیونیسم

مردانی ضمن تاکید بر راهبرد حمایت از دانشگاهیان به پا خاسته اظهار امیدواری کرد این روند در دانشگاه‌ها تا نابودی صهیونیسم پیش رود.

مردانی در ادامه گزارشی کوتاه از اقدامات سازمان بسیج اساتید ارائه کرده و از جمله تکالیف سازمان بسیج اساتید در سند راهبردی اعتلای ده ساله بسیج را دستیابی به جایگاه مرجعیت فکری و تصمیم سازی، تشکیل مرکز تخصصی افکار سنجی، شناسایی و شبکه سازی نخبگان، فرهیختگان و هواداران انقلاب در سطح بین الملل، طرح و استمرار احصاء نظام موضوعات ایده ها و پیشنهادات، تشکیل مرکز تربیت مدرس بسیج و تدوین طرح تعالی اساتید بسیجی عنوان کرد.

مردانی سپس از ۴ اولویت این سازمان سخن گفته و از جهاد تبیین و امید آفرینی، انسجام بخشی و تعالی سازمانی، کمک به کارآمدی نظام حکمرانی کشور و کمک به اعتلای آموزش عالی کشور نام برد.

برگزاری جشنواره علمی شهید چمران انتشار ۵ عنوان فصلنامه علمی پژوهشی، راه‌اندازی اندیشکده مطالعات راهبردی، برگزاری کرسی نظریه پردازی، نقد و مناظره، انتشار کتاب از سوی انتشارات سازمان، انتشار بسته سیاستی، برگزاری یک همایش بین المللی و مشارکت در برگزاری پنج همایش ملی تبیین اندیشه های دفاعی مقام معظم رهبری از جمله اقدامات علمی پژوهشی این سازمان بود که مردانی مطرح کرد.

طراحی و تدوین سامانه ارتباط سه گانه دانشگاه، صنعت و بازار

وی در ادامه برخی اقدامات حوزه فناوری و نوآوری سازمان بسیج اساتید شامل شبکه سازی، طراحی برنامه راوی نو، پیگیری سکوی دانش سبا، برگزاری رویداد کارآفرینی با همکاری بنیاد ملی نخبگان، برگزاری رویداد استارتاپی و فن بازار، ثبت اختراع و نوآوری و طراحی و تدوین سامانه ارتباط سه گانه دانشگاه، صنعت و بازار را تبیین کرده و از اقدامات مرکز افکارسنجی نخبگان بهراه اندازی شش کارگروه تخصصی با عناویـــن اقتصاد و معیشت، فرهنگی و مذهبی و معنوی، رسانه و فضای مجازی، جامعه شناسی و آسیب‌های اجتماعی، آسیب‌شناسی روانی و امنیتی دفاعی اشاره کرد.

گردهمایی ۳۰هزار استاد بسیجی در ۳۱ خرداد سال ۱۴۰۲، نشست ۳۰ هزارنفری اساتید بسیجی در ۳۰ آبان و مصادف با هفته بسیج، راه‌اندازی معاونت بسیج سازندگی و محرومیت زدایی و تشکیل ۳۲کارگروه جهادی از اساتید استان‌ها، تشکیل شورای تخصصی هم‌راستای قرارگاه‌های ۹گانه بسیج، راه‌اندازی مرکز تربیت مدرس با توجه به تاکید سند اعتلا و پیش بینی دوره‌های تخصصی، تشکیل مجمع پیشکسوتان بازنشسته اعضای هیأت علمی، حذف بودجه حدود ۱۰ میلیارد از مجلس برای برنامه های جهاد تبیین و اردوهای راهیان پیشرفت و کرسی نظریه پردازی، درج نام بسیج اساتید در برنامه هفتم توسعه از اهم اقدامات بدیع و جدید بسیج اساتید در حوزه درون سازمانی بود که مردانی مطرح کرد.

وی از انعقاد تفاهم‌نامه های همکاری با مرکز پژوهش‌های مجلس، مرکز مطالعات استراتژیک ریاست جمهوری، معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، شورای عالی انقلاب فرهنگی، مجمع تشخیص مصلحت نظام، معاونت اقتصادی سپاه، وزارت صنعت معدن و تجارت، ستاد امر به معروف و نهی از منکر و مدرسه حکمرانی شهید بهشتی به عنوان اقدامات بدیع بردن سازمانی نام برد.

همچنین اقدامات این سازمان در حمایت از مظلومان غزه را برشمرده و از صدور صدها بیانیه و یادداشت سیاسی، برگزاری جلسات تبیینی دانشجویی و راهپیمایی در حمایت از مردم غزه و اجتماع بزرگ اساتید در ۲۶ مهرماه در میدان انقلاب و ۸ آبان در مقابل دفتر سازمان ملل در تهران و شروع حرکت عظیم اساتید در روز ۱۳ آبان از محل دانشگاه تهران به سمت لانه جاسوسی و نیز اهدای کمکهای مالی برای حمایت از مردم غزه سخن گفت.

انتشار نشریه تحلیلی بصائر، برگزاری همایش جهادگران تبیین، نشست‌های تبیینی، نهضت روشنگری، حضور در برنامه‌های رادیویی و تلویزیونی، سخنرانی در نماز جمعه، جلسات تحلیل سیاسی و تبیین مواضع، راه اندازی کانال ثامن مرکز و استان‌ها، کارگاه آموزش تخصصی جهادگران نیز از مواردی بود که رئیس سازمان بسیج اساتید به عنوان اقدامات تبیین و گفتمان سازی از آن یاد کرد.

برگزاری ۱۴۲ اردوهای علم و فناوری

مردانی در تشریح اقدامات فرهنگی و اجتماعی از تشکیل جبهه های علمی فرهنگی در ۲۱۲ شهر و تشکیل شبکه تعاملی فرهنگی و اجتماعی، برگزاری۲۳ اردوی راهیان نور ترکیبی برای ۱۳۱۱ نفر از اساتید، برگزاری اردوی راهیان نور برای ۶۹۲ نفر از اساتید، برگزاری ۱۴۲ اردوهای علم و فناوری برای، ۴۸۶۰ نفر از اساتید، ساماندهــی ۱۱۷۰ استــاد در مســاجد کشــور و مسجد محور کردن اساتید در محل سکونت اساتید بسیجی، برگزاری برنامه متعدد خانوادگی برای اساتید بسیجی سخن گفت.

رییس سازمان بسیج اساتید کشور در ادامه از کمک به ارتقای نظام حکمرانی کشور با ساماندهی ۷۶ گروه پایش‌گر نظام حکمرانی تشکیل ۲۰ کارگروه در حوزه کمک به حکمرانی کشور و انعقاد تفاهم نامه برای کمک به نظام حکمرانی، تنظیم لایحه کمک به اقتصاد کشور و تقدیم روسای نظام، تدوین نامه به سازمان برنامه و بودجه مجلس شورای اسلامی در رابطه با احکام برنامه هفتم توسعه در خصوص آموزش عالی، ارائه بسته سیاسی سخن گفت و کارگروه‌های ۲۰گانه این قرارگاه را نام برد.

برگزاری دوره تربیت مدرس بیانیه گام دوم

برگزاری دو دوره آموزشی دانش افزایی و توانمندسازی اساتید بسیجی به تعداد ۱۴۰۰ نفر در مشهد مقدس، برگزاری دوره تربیت مدرس بیانیه گام دوم(۶۵ نفر متمرکز، ۱۸۰ نفر غیر متمرکز)، برگزاری ۲۹۰۰ کارگاه های آموزشی و دوره های تخصصی و عمومی در سطح کشور، برگزاری ۱۱ دوره دانش افزایی و توانمندسازی تخصصی برای معاونین و مدیران بسیج اساتید، برگزاری حلقه های صادقین استادی و برگزاری نشست‌های گفتگو محور صالحین در کانون های دانشگاهی نیز اقدامات حوزه تربیت و آموزش بسیج اساتید کشور عنوان شد.

ارائه طرح ملی درس عفاف و حجاب در طراحی پارچه و لباس دانشگاههای هنر کشور

در حوزه زنان و امور خانواده نیز مردانی از برگزاری همایـش ملــی الگـوی سوم زن مسلمـان، تشکیل ۷۳ کارگروه مطالعات زنان و خانواده در تمامـی استان‌های کشـور، برگزاری ۱۸ جلسه وبیناری پیرامون سبک زندگـی اسلامـی ایـرانـی، برگزاری جلسات هم اندیشی در خصوص ناآرامی های دانشگاه‌ها و ارائه راهکار، برگزاری ۶۰ همایش استانی زنان و خانواده و نظارت و ارزیابی عملکـرد صورت گرفته، ارائه طرح ملی درس عفاف و حجاب در طراحی پارچه و لباس دانشگاه های هنر کشور، برگزاری کلاس حضوری با موضوع نظم نوین جهانی و نقش آفرینی بانوان، ارائه فصل آموزش عالی در بـرنامـه هفتـم توسعه، تشکیل جلسات بررسی علمی عفاف و حجـاب و ارائه پیشنهاد اصلاحی لایحه حمایت از خانواده و عفـاف، برگزاری مراسمات ویژه روز زن در تمامی دانشگاه های کشـور، برگزاری همایش استانی الگـوی سـوم زن مسلمــان و انتشار ۹۹ مورد بیانیه سیاستی در حـوزه مطالـبات زنـان سخن گفت.

گفتنی است در این نشست اعضای شورای معاونین بسیج اساتید نیز مسایل ودغدغه‌ها، مطالبات و سوالاتی را مطرح کردند و طهرانچی به سوالات آنان پاسخ داد.

کد خبر 6091856